Wikipedia

Wikipedia ဆိုတာကေတာ့ ဘာသာစကားမ်ဳိးစံုပါဝင္တဲ့ အင္တာနက္ေပၚက အခမဲ့ လြတ္လပ္စြယ္စံုက်မ္းပါ။ ဒီစြယ္စံုက်မ္းၾကီးမွာ ပါဝင္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကို မည္သူမဆို လြတ္လပ္စြာ ဖတ္ရႈနိုင္သလုိ ကိုယ္တိုင္လည္း ပါဝင္ေရးသားနိုင္ပါတယ္။ ဘာသာစကား အသီးသီးနဲ႔ ပါဝင္ေရးသားၾကျပီး သင္ကိုယ္တုိင္လည္း wikipedia ရဲ့ တစိတ္တပိုင္းအျဖစ္ လိုေနေသးေၾကာင္းကို wikipedia website ရဲ့ home page မွာ အပိုင္းအစေလးေတြကို ဆက္ျပီး ပံုေဖာ္ရတဲ့ Jigsaw ကစားနည္းေလးနဲ႔ ပံုေဖာ္ထားတာေတြ႕ ရမွာပါ။ Wiki ကို ၂၀၀၁ ဇန္နဝါရီမွာ ဂ်င္မီေဝးလ္စ္ နဲ႔ လာယ္ရီစင္းဂါ တို႔က ဖန္တီးခဲ့တာပါ။

တခ်ိန္တုန္းကေတာ့ စြယ္စံုက်မ္းဆိုရင္ ဘာသာရပ္ကၽြမ္းက်င္သူေတြ၊ တကၠသိုလ္ ပါေမာကၡေတြက နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေရးသားျပဳစုျပီး စာအုပ္အၾကီးၾကီးေတြနဲ႔ အတြဲလိုက္ ပံုနွိပ္ၾကတယ္၊ ေဒၚလာ ရာနဲ႔ခ်ီ၊ ေထာင္နဲ႔ခ်ီျပီးေပးရပါတယ္၊ Britannica စြယ္စံုက်မ္းကေတာ့ နာမည္အၾကီးဆံုးေပါ့။ computer ေခတ္ေရာက္လာေတာ့ စာအုပ္ေတြအစား CD-ROM ေတြေပၚလာတယ္။ Microsoft ကထုတ္တဲ့ Encarta စြယ္စံုက်မ္းCDက ထိပ္ဆံုးကပါ ။ ဒါေပမဲ့ အရင္တုန္းက အေၾကာင္းအရာေတြကို စာရြက္ေပၚကေန CD အျဖစ္အသြင္ေျပာင္းလိုက္တာပဲ ရွိတာပါ။ Britannica မွာ ေဆာင္းပါးေပါင္း ၈၀,၀၀၀ ေလာက္ပဲရွိရာက Microsoft Encarta မွာေတာ့ တစ္သိန္းေက်ာ္ေလာက္ထိ ပါလာပါတယ္။

ထူးျခားတဲ့အေျပာင္းအလဲကေတာ့ အင္တာနက္ကို သံုးျပီးဖတ္ရႈလို႔ရေအာင္လုပ္ခဲ့တဲ့ wikipedia ပါ။ အစမွာေတာ့ အရင္ပံုစံ စြယ္စံုက်မ္း တစ္ခုျဖစ္တဲ့ Nupedia နဲ႔ စတင္ခဲ့ေပမဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ စြယ္စံုက်မ္းကို project ပံုစံေျပာင္းျပီး လူတိုင္းပါဝင္မႈကို ဖိတ္ေခၚထားပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္က မိမိ နွံစပ္ကၽြမ္းက်င္တဲ့ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုကို စေရးတယ္၊ တျခားတ ေယာက္ကလည္း အဲဒီအေၾကာင္းအရာကို ပိုသိတယ္ဆိုရင္ ဝင္ျပီးျဖည့္ေရးနိုင္ပါတယ္။ အဲလုိပဲ ကိုယ္ကလည္း တျခားသူေရးထားတဲ့ အေၾကာင္းအရာကို လိုေနတယ္ထင္ရင္ ထပ္ျပီးျဖည့္စြက္ နုိင္တယ္။ မွားေနရင္လည္း ျပင္ေပးလုိ႔ရပါတယ္။ တကယ္လုိ႔ အခ်က္အလက္တစ္ခုက အျငင္းပြားစရာျဖစ္ေနရင္လည္း discussion က႑မွာေဆြးေႏြးနိုင္ပါတယ္။

ကိုယ္က ေခါင္းစဥ္သစ္တစ္ခုကို စေရးမယ္ဆုိရင္ေတာ့ wikipeida website မွာ register လုပ္ဖို႔လုိပါတယ္။ ရွိျပီးသားေခါင္းစဥ္ကို ထပ္ျဖည့္ဖုိ႔ဆိုရင္ေတာ့ ေဆာင္းပါးထဲမွာ edit ဆိုတဲ့ ေနရာေလးေတြကို နွိပ္လိုက္ရင္ ေရးလုိ႔ရမဲ့ေနရာဆီ ေရာက္သြားပါလိမ့္မယ္။ ေဆာင္းပါး အသစ္ေတြဟာ ဆီေလွ်ာ္တဲ့အေၾကာင္းအရာျဖစ္မျဖစ္၊ အခ်က္အလက္မွန္ကန္မႈရွိမရွိ ကိုေတာ့ စိစစ္ပါတယ္။

Wikipedia ကိုယခုခ်ိန္ထိ ဘာသာစကားေပါင္း (၂၅၃) မ်ဳိးနဲ႔ေတြ႕ နုိင္ပါတယ္။ ျမန္မာဘာသာ အပါအဝင္ေပါ့။ ေဆာင္းပါးအားလံုးစုစုေပါင္း ၇.၅သန္း ရွိေနပါျပီ။ အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ခ်ည္းပဲ ေဆာင္းပါး ၁.၈၄ သန္းေလာက္ရွိတယ္။ ထပ္ျပီးလဲ တိုးလာေန ပါတယ္။ အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ wiki ကို en.wikipedia.org ၊ျမန္မာက my.wikipedia.org နဲ႔ တိုက္ရုိက္သြားလုိ႔ရပါတယ္။ wiki ရဲ့ main ေနရာျဖစ္တဲ့ www.wikipedia.org မွလည္း အျခားဘာသာေတြကို သြားလုိ႔ရပါတယ္။

ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ အေၾကာင္းအရာ၊ အခ်က္အလက္ကို Search ဆိုတဲ့ေနရာေလးမွာ ရုိက္ထည့္ျပီး ရွာရမွာပါ။ ေရွ့ စာမ်က္နွာမွာေတာ့ ေန႔တိုင္းအတြက္ အေကာင္းဆံုး ေဆာင္းပါး၊ ဓါတ္ပံု၊ ေမြးေန႔ရွင္အဆိုအမိန္႔ေတြနဲ႔ သတင္းအတိုအထြာေလးေတြကို ထုတ္ေပးထားပါတယ္။ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ကိုဖတ္ျပီဆိုရင္ အဲဒီအေၾကာင္းအရာထဲက ေဝါဟာရေတြ၊ စကားလံုးေတြမွာ သီးျခားေဆာင္းပါး ရွိရင္လည္း အျပာေရာင္ေလးေတြ ျပျပီးခ်ိတ္ဆက္ထားပါတယ္။ တျခားဆက္စပ္ေနတဲ့ ေခါင္းစဥ္ေတြကိုလည္း ေအာက္ဘက္က See also ေနရာမွာေပး ထားတယ္။ ဒီ့ျပင္ တျခား websites ေကာင္းတာေတြကိုလည္း External Links အေနနဲ႔ လမ္းညႊန္ထားပါတယ္။ က်မ္းကိုးစာရင္း References ေတြကိုလည္းေဖာ္ျပထားပါတယ္။ သာမန္လူတစ္ဦးကလည္း ဝင္ေရးနိုင္တဲ့ စြယ္စံုက်မ္းက စိတ္ခ်နုိင္မႈရွိပါ့မလားဆိုျပီး ေမးခြန္းထုတ္ၾကေပမဲ့ လူအမ်ားစုေရးၾကတာျဖစ္တဲ့အတြက္ အတိုင္းအတာတစ္ခုထိ ျပည့္စံု မွန္ကန္ေၾကာင္းကို သက္ေသျပနုိင္ခဲ့ပါတယ္။ လြတ္လပ္ျပီး လူတိုင္းပါဝင္နိုင္မႈကို အဓိက ထားတဲ့အတြက္ အခ်က္အလက္ေတြက ကိုယ့္အတြက္ တကယ္အသံုးဝင္မဝင္ကိုေတာ့ ကိုယ္တိုင္ ခ်င့္ခ်ိန္ဖို႔ု အားေပးထားပါတယ္။

Wikipedia မွာ စြယ္စံုက်မ္းအျပင္ တျခားစီမံကိန္းေတြလည္းရွိပါေသးတယ္။ ဘာသာမ်ဳိးစံု အဘိဓါန္ wiktionary ၊ အဆိုအမိန္႔ေတြစုထားတဲ့ wikiquote ၊ online သင္ယူနုိင္တဲ့ wikiversity နဲ႔ တျခား wiki ရဲ့ အလားတူ sister projects ေတြကိုလည္းေလ့လာနုိင္ပါတယ္။ ကမၻာ့ေျမပံုေပၚမွာ ကိုယ့္အိမ္ေနရာေလးထည့္ခ်င္ရင္ေတာ့ www.wikimapia.org မွာညႊန္းေပးလို႔ရပါတယ္။ လူၾကည့္အမ်ားဆံုး websites ေတြကို စာရင္းျပဳစုတဲ့ www.alexa.com ရဲ့အဆိုအရ wikipedia ဟာယခုလက္ရွိ လူၾကည့္ အမ်ားဆံုးထိပ္ဆံုး ၁၀ စာရင္းဝင္ပါ။ တျခားစြယ္စံုက်မ္း ေတြကိုေလ့လာခ်င္ရင္ေတာ့ wiki ကိုအရင္သြားျပီး list of encyclopedias ဆိုုျပီးရွာၾကည့္ လုိက္ပါ။ တကမၻာလံုးက အမ်ဳိးအစားစံုလင္တဲ့ စြယ္စံုက်မ္းစာရင္းကိုေတြ႔ရမွာပါ။